Ամառվա համը՝ Հայկական սառը ապուրներ և թարմացնող աղցաններ
Հայկական խոհանոցը հարուստ է ուտեստներով, որոնք հարմարվում են տարվա եղանակներին։ Ամռանը, երբ շոգն ուժգնանում է, մենք հաճախ փնտրում ենք թեթև, հագեցնող և զովացնող ուտեստներ, որոնք միաժամանակ կլինեն համեղ և օգտակար։ Բարեբախտաբար, մեր ազգային խոհանոցը լի է այնպիսի ուտեստներով, որոնք միաժամանակ լրացնում են սննդակարգը և օգնում հաղթահարելու բարձր ջերմաստիճանը։
Սառը ապուրները՝ թե՛ մածնով, թե՛ բանջարեղենային հիմքով, ամռանը դառնում են մեր սննդակարգի կարևորագույն մասը։ Դրանք ոչ միայն մարմինը են զովացնում, այլև վերականգնում են օրգանիզմի ջրային հավասարակշռությունը, հարստացնում մարսողությունը և շատ դեպքերում փոխարինում են ամբողջական ճաշի։
Սառը ապուր <<ակրոշկա>> պատրաստվում է մածնով, ջրով, սխտորով, աղով, երբեմն՝ բրնձով, վարունգով կամ նույնիսկ կանաչ խոտաբույսերով։ Շատերը այս ուտեստը հիշում են մանկությունից՝ պապիկ-տատիկի սառը բաժակներից, երբ ամառային ճաշը սկսվում էր հենց դրանով։Բացի խոհարարական արժեքից, ապուրը ունի առողջապահական նշանակություն։ Մածունը հարուստ է կալցիումով և պրոբիոտիկներով, որոնք լավացնում են աղիների աշխատանքը և բարձրացնում իմունիտետը։ Սխտորը և խոտաբույսերը նույնպես ունեն հակաբորբոքային ազդեցություն։
Ճակնդեղով ապուրը պատրաստվում է նախապես խաշած ճակնդեղից։ Ճակնդեղը հարուստ է երկաթով և հակաօքսիդանտներով, ինչը նրան դարձնում է անփոխարինելի մթերք ամռանը։ Այն երբեմն համեմվում է մածնով, երբեմն՝ առանց։Այն կարելի է մատուցել նաև մանրացրած խաշած կարտոֆիլով, փափկեցված սոխով, մանանեխով՝ ըստ նախասիրության։ Նման տարբերակով պատրաստված ապուրն ունի թեթև սառեցնող ազդեցություն՝ հատկապես շոգ օրերին։
Թանը շատերի համար սովորական ըմպելիք է, բայց ճիշտ պատրաստված թանը՝ ջրով, մի պտղունց աղով և չոր անանուխով, դառնում է սառը ապուրի պես սննդարար։ Երբեմն այն համեմում են վարունգով կամ բրնձով՝ դարձնելով լիարժեք ճաշ։Սառը թանը նաև օգնում է իջեցնել մարմնի ջերմաստիճանը և հագեցնում է ծարավը։ Թանը գրեթե զրոյական կալորիականություն ունի, ինչը հատկապես կարևոր է նրանց համար, ովքեր ամռանը փորձում են պահպանել կառուցվածքը։
Թարմացնող աղցաններ՝ վառ գույներ և թեթև համեր
Թարմ աղցանները ամառային սեղանի անբաժանելի մասն են։ Մեր պապերի ժամանակ աղցանը համարվում էր հիմնական ուտեստների նախաբանը, բայց ժամանակակից սննդակարգում այն հաճախ հանդես է գալիս որպես ինքնաբավ և լիարժեք կերակուր։
Տոմատը և վարունգը ամենահասանելի ու սեզոնային բանջարեղեններն են։ Դրանց համադրությունը սոխով, կանաչիներով ու ձիթայուղով տալիս է ոչ միայն սառնություն, այլև թարմության համ։ Մի քիչ աղ, սև պղպեղ, կիտրոնի հյութ՝ և դասական աղցանն արդեն պատրաստ է։Այս ուտեստը կարելի է հեշտությամբ հարստացնել՝ ավելացնելով պանիր, ձու կամ խաշած հնդկացորեն։
Եթե ցանկանում եք մի քիչ խախտել ավանդական ձևաչափը և փորձել նոր համեր՝ ձմերուկով աղցանը այն տարբերակն է։ Պարզապես կտրտած ձմերուկ, աղի պանիր (օրինակ՝ լոռի կամ ֆետա), մի քանի տերև անանուխ և մի կաթիլ ձիթայուղ։Այս համադրությունը՝ քաղցր, աղի և թթու՝ միաժամանակ, նվաճել է համաշխարհային խոհանոցը, և հայկական սեղաններին էլ սկսում է տեղ գտնել։
Սեզոնային կանաչիով աղցան՝ մաղադանոս, համեմ, սամիթ, ռեհան, ուրց՝ այս բոլոր խոտաբույսերը ոչ միայն համի, այլև առողջության տեսանկյունից չափազանց կարևոր են։ Դրանք հարուստ են վիտամին A, C, երկաթով և հակաօքսիդանտներով։Թարմ աղցաններում կանաչիները լրացնում են ցանկացած բանջարեղենի համը՝ բարձրացնելով սննդարար արժեքը։Բավական է մի բուռ տարբեր կանաչիներ, մի քիչ կիտրոն, ձեթ և աղ՝ և ունեք ամենապարզ, բայց օգտակար աղցանը։
Ամառային սննդակարգ՝ սեզոնային բարիքներ, ավանդույթ և նորություն
Սեզոնային սնունդ օգտագործելը ոչ միայն ավելի համեղ է, այլև առողջարար։ Ամառը պտղաբերության սեզոն է, և հարկավոր է լիարժեք օգտագործել այդ հնարավորությունը։Սեզոնային մթերքները՝ լոլիկ, վարունգ, բիբար, սմբուկ, կանաչ լոբի, դդմիկ, ձմերուկ, սեխ, ծիրան, դեղձ, խաղող – հասունանում են արևի տակ՝ առանց լրացուցիչ քիմիական միջամտության։ Դրանք ունեն բնական համ, բույր և սննդարար բաղադրություն։Բացի այդ, սեզոնային մթերքները նաև շատ ավելի մատչելի են ֆինանսապես, ինչը թույլ է տալիս պատրաստել բազմազան և լիարժեք ճաշացանկ՝ առանց բյուջեն ծանրաբեռնելու։Մեր նախնիները մշտապես օգտագործել են սեզոնային մթերքները՝ ստեղծելով բացառիկ համեր։ Այսօր, ժամանակակից խոհանոցում մենք կարող ենք դրանք համադրել նոր բաղադրիչներով՝ պահպանելով հիմնական գաղափարը, բայց ներմուծելով նոր համեր։Օրինակ՝ ավանդական «բոստանիկը» կարելի է համադրել քինուայի կամ ոսպի հետ։
Երբ տաք եղանակին ուտում ենք թեթև, բուսական սնունդ՝ դա դրական ազդեցություն է թողնում ոչ միայն ֆիզիկական առողջության, այլև հուզական վիճակի վրա։ Թեթև սնունդը նպաստում է լավ քնի, բարձր տրամադրության և ակտիվ կենսակերպի։Բացի այդ, ջրառատ բանջարեղենն ու մրգերը օգնում են պահպանել մարմնի ջրի հավասարակշռությունը, ինչը ամռանը չափազանց կարևոր է։Ամառը մեր առջև բացում է գույների, համերի և հոտերի մի ամբողջ աշխարհ։ Հայկական խոհանոցը՝ իր ավանդույթներով և հնարավորություններով, մեզ տալիս է կատարյալ հիմք՝ ստեղծելու ուտեստներ, որոնք համադրում են օգտակարն ու համեղը։Եկեք չսահմանափակվենք սովորականով։ Թող մեր ամառային սեղանները լինեն ինչպես մեր պարտեզները՝ գունեղ, թարմ, կենդանի և լիարժեք։ Սառը ապուրներ, թարմ աղցաններ, նոր մեկնաբանված ավանդական բաղադրատոմսեր՝ ահա ամառվա իսկական համը։
