Հայկական խոհանոցը ոչ միայն ուտելիքների հավաքածու է, այլև հազարամյակների պատմությամբ ու մշակութային հիշողությամբ լի ժառանգություն։ Այն ձևավորվել է հայ ժողովրդի ապրելակերպի, բնության ու հավատալիքների հիման վրա՝ դառնալով ազգային ինքնության անբաժան մաս։

Այսօր, երբ համաշխարհային խոհանոցը վերապրում է նոր հետաքրքրություն դեպի ավանդական արմատներ, հայկական խոհանոցը դուրս է գալիս միջազգային բեմ։ Այն գրավում է մարդկանց իր բնական համերով, թարմ մթերքներով և հոգևոր խորությամբ։

Հայկական խոհանոցը առանձնանում է իր հավասարակշռությամբ՝ համադրելով բուսական և մսային բաղադրիչներ, թթուների նրբերանգներ, ինչպես նաև խաշի, տոլմայի, հարիսայի և ղափամայի նման ավանդական հայկական ուտեստներ, որոնք ունեն ոչ միայն համային, այլև ծիսական արժեք։

Աշխարհի տարբեր երկրներում այսօր բացվում են հայկական ռեստորաններ, որոնք ներկայացնում են մեր խոհանոցը՝ սկսած փոքրիկ սրճարաններից մինչև բարձրակարգ գաստրո-տներ։ Մարդիկ սկսում են հասկանալ՝ հայկական խոհանոցը ոչ թե էկզոտիկ տարբերակ է, այլ համաշխարհային համերի ներդաշնակ շարունակություն։

 

 

Հայկական լավաշ հաց՝ համաշխարհային ճանաչման խորհրդանիշ

Աշխարհում քիչ են այն ուտեստները, որոնք կարող են դառնալ ազգային մշակույթի այսքան հզոր խորհրդանիշ, որքան հայկական լավաշ հացը։ Լավաշը ոչ միայն սնունդ է, այլև հոգևոր խորհրդանիշ՝ ընտանիքի, միասնականության և օջախի ջերմության։

ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ն դեռ 2014 թվականին ընդգրկեց հայկական լավաշը մարդկության ոչ նյութական մշակութային ժառանգության ցանկում։ Այդ պահից սկսած՝ լավաշը դարձավ ոչ միայն հայկական խոհանոցի, այլև ամբողջ տարածաշրջանի խորհրդանիշներից մեկը։

Թոնրի մեջ թխվող լավաշը ունի յուրահատուկ հոտ, որը միավորում է սերունդներին․ թարմ լավաշը միշտ դրված է լինում սեղանի կենտրոնում՝ ինչպես հարսանիքների, այնպես էլ ամենօրյա ընթրիքների ժամանակ։ Լավաշով փաթաթում են տոլման, լցնում քաբաբը, մատուցում չոր մրգերով կամ պանիրով՝ յուրաքանչյուր անգամ նոր համային փորձառություն ստեղծելով։

Արտերկրում ապրող հայերի շնորհիվ լավաշը դարձել է միջազգային հայտնի բրենդ․ այն կարելի է տեսնել եվրոպական խանութներում, ամերիկյան շուկաներում, ինչպես նաև գաստրոնոմիկ փառատոններում։ Լավաշը դարձել է ճանաչելի ու սիրելի ամբողջ աշխարհում։

Գաթա Պանդոկի սեղանների վրա լավաշը միշտ ունի իր պատվավոր տեղը։ Թարմ թոնրի լավաշը ոչ միայն ուղեկցում է յուրաքանչյուր ուտեստ, այլև հիշեցնում է, թե որքան կարևոր է պահպանել հայկական ավանդույթը՝ ներկայացնելով այն ժամանակակից ձևով։

 

Հայկական ուտեստների համային փիլիսոփայությունը՝ պարզ, բայց խորը

Հայկական խոհանոցը առանձնանում է իր համային հավասարակշռությամբ։  Օրինակ՝ հայկական տոլման ոչ միայն մսային ուտեստ է, այլև բարդ համադրություն՝ խաղողի տերևների թթվաշությամբ, բրնձի փափկությամբ և համեմունքների նրբությամբ։ Հենց այս բազմաշերտությունն է դարձնում այն համաշխարհային գաստրոնոմիկ խոհանոցի սիրելի բաղադրիչ։

Հարիսան՝ հին հայկական ճաշատեսակ, ներկայացնում է համբերության և աշխատանքի մշակույթը․ այն պատրաստվում է դանդաղ, սիրով, և այդ պատրաստման գործընթացն ինքնին արարողություն է։

Գինիների համադրությունը նույնպես մեծ դեր ունի․ հայկական գինիները, հատկապես Արենիի և Վայոց Ձորի խաղողի տեսականիները, հիանալիորեն լրացնում են մսային ուտեստները։ Իսկ քաղցր գաթան՝ թխված թարմ կարագով, դառնում է այդ ընթրիքի կատարյալ եզրափակիչը։

Աշխարհում ավելի ու ավելի շատ մարդիկ են փնտրում ազնվական համեր՝ առանց ավելորդ մշակման։ Եվ հենց այդ պատճառով հայկական խոհանոցը հայտնվում է նորաձևության առաջին գծում․ այն պարզ է, բայց ոչ միապաղաղ․ հարուստ է համերով, բայց չի կորցնում հավասարակշռությունը։

Հայկական խոհանոցը համաշխարհային ճանաչման ճանապարհին է, և դա պատահական չէ։ Այն ներկայացնում է մի ամբողջ մշակույթ՝ հիմնված հոգևոր արժեքների, համերի ներդաշնակության և բնության նկատմամբ հարգանքի վրա։

Այսօր, երբ աշխարհի գաստրոնոմիկ միտումները շարժվում են դեպի բնականություն և ավանդույթների վերագտնում, հայկական խոհանոցը՝ իր հայկական ուտեստներով ու հայկական լավաշ հացով, դառնում է նոր հորիզոն՝ համերի և մշակույթի աշխարհում։

Գաթա Պանդոկը հավատում է, որ հայկական խոհանոցը ոչ միայն պատմություն ունի, այլև ապագա։ Եվ հենց այդ ապագան է մատուցվում ամեն օր՝ յուրաքանչյուր հյուրին, ով ցանկանում է համտեսել իսկական Հայաստանի համը։