Հայկական գինին՝ գաթայի լավագույն ընկեր
Հայկական խոհանոցը ոչ միայն համերի բազմազանություն է, այլև հազարամյակների պատմություն, մշակույթ և ինքնություն։ Ամեն մի ուտեստ ու խմիչք իր մեջ կրում է խորհրդանիշներ, ավանդույթներ ու հիշողություններ։ Այդ մեծ ու հարուստ ժառանգության մեջ առանձնահատուկ տեղ են զբաղեցնում հայկական գաթան և հայկական գինին։ Առաջինը՝ որպես մեր ամենասիրված քաղցր թխվածքեղեն, երկրորդը՝ որպես հնագույն գինեգործական մշակույթի կենդանի ժառանգորդ։ Իսկ երբ այս երկուսը միավորվում են նույն սեղանի վրա, առաջանում է համերի ու խորհրդի եզակի ներդաշնակություն։
Գաթան իր քաղցրությամբ միշտ եղել է ընտանեկան օջախի, տոնական սեղանի ու հյուրասիրության խորհրդանիշ։ Հայկական գինին, լինելով հազարավոր տարվա պատմություն ունեցող ըմպելիք, դարձավ այդ քաղցրության լավագույն ընկերն ու լրացուցիչ շեշտադրումը։ Այս համադրությունը ոչ միայն համային հաճույք է, այլև ազգային ինքնության արտահայտություն։
Գաթա և գինի․ համերի ներդաշնակություն
Հայկական գաթան պատրաստվում է տարբեր ձևերով՝ կախված տարածաշրջանից ու ավանդույթներից։ Կան գաթաներ, որտեղ շեշտը դրված է թեթև քաղցրության վրա, իսկ որոշներում՝ հարուստ կարագային շերտի։ Սակայն բոլոր տեսակի գաթաների հիմքում նույն գաղափարն է․ սեղան, որտեղ հավաքվում է ընտանիքը։
Գինին այստեղ հանդես է գալիս իբրև կատարյալ զուգընկեր։ Հայկական սպիտակ գինիները, օրինակ՝ Տավուշի և Վայոց Ձորի հովիտներից, իրենց թեթև թթվաշությամբ անուշահոտ հակակշիռ են գաթայի քաղցրությանը։ Դրանք բերում են թարմություն ու հավասարակշռություն՝ թույլ չտալով, որ քաղցրությունը դառնա չափազանց ծանր։ Իսկ Արենիի կարմիր գինին, իր հարուստ բույրերով և խորքային համերով, ընդգծում է գաթայի կարագային նրբությունները՝ ստեղծելով թավշյա համադրման զգացում։
Այս զույգը կարելի է համարել համերի երկխոսություն․ գաթան ներկայացնում է հողմաշունչ հայկական խոհանոցը, իսկ գինին՝ հազարամյակների փորձ ու բնության առատություն։ Երբ դրանք համադրվում են, արդյունքը դառնում է ոչ միայն ճաշակելի հաճույք, այլև մշակութային խորհրդանիշ։
Այսօր շատ ռեստորաններ և գինեգործարաններ հատուկ ոճով մատուցում են գաթա և գինի միասին։ Տուրիստները, այցելելով Վայոց Ձոր կամ Արարատյան դաշտավայր, հաճախ նշում են, որ գաթան և հայկական գինին իրենց ուղևորության ամենահիշվող համային փորձառությունն են։Իսկ այժմ կարող եք փորձել այդ շքեղ համադրությունը նաև մեզ մոտ՝ Գաթա Պանդոկում։
Հայկական գինու ավանդույթը
Հայկական գինին աշխարհի ամենահին գինիներից է։ Արենի-1 քարանձավում հայտնաբերված հնագույն գինեգործարանն ապացուցում է, որ ավելի քան 6000 տարի առաջ հայերն արդեն գիտեին խաղողից գինի պատրաստելու արվեստը։ Սա ոչ միայն պատմական փաստ է, այլև հպարտություն՝ աշխարհին ցույց տալու համար, որ հայկական խոհանոցը և հայկական գինին մարդկության մշակութային ժառանգության մի մասն են։
Գինին միշտ էլ եղել է ծիսական և սոցիալական կյանքի մասը։ Այն օգտագործվել է հարսանեկան արարողություններում՝ երիտասարդներին օրհնելու համար։ Այն եղել է տոների, գյուղական հավաքների և անգամ առօրյա ճաշերի ուղեկից։ Գինին ու գաթան շատ հաճախ միասին են եղել նույն սեղանի վրա․ գինին բերում էր ուրախություն ու համախմբում, գաթան՝ ջերմություն ու քաղցրություն։
Այսօր հայկական գինեգործությունը վերածնվում է։ Վայոց Ձորի Արենի խաղողի տեսակները, Արարատյան դաշտի դասական սորտերը և Տավուշի լեռնային վազերը համարվում են եզակի, որովհետև նրանք կրում են արևի, հողի ու ջրի համատեղ ուժը։ Հայկական գինիներ արդեն ճանաչվում են միջազգային մրցույթներում, իսկ զբոսաշրջիկները գալիս են հենց դրանց համը փորձելու։
Երբ այս գինիները համադրվում են հայկական գաթայի հետ, ոչ միայն համային ներդաշնակություն է ստեղծվում, այլև պատմական կապ․ երկու խորհրդանիշ, որոնք եկել են անցյալից ու շարունակում են ապրել մեր առօրյա մշակույթում։
Հայկական խոհանոցը միշտ եղել է ոչ միայն սննդի, այլև պատմության ու մշակույթի կրող։ Հայկական գաթան և հայկական գինին, առանձին-առանձին արդեն իսկ խորհրդանիշներ լինելով, միասին դառնում են հզոր զույգ՝ ներկայացնելու մեր ինքնությունը։ Գաթայի քաղցրությունն ու գինու նրբությունն ստեղծում են ներդաշնակություն, որը պատմում է ընտանիքի ջերմության, հյուրասիրության և միասնականության մասին։
Երբ գաթան ու գինին հանդիպում են նույն սեղանի վրա, դա պարզապես համի համադրություն չէ։ Դա անցյալի ու ներկայի երկխոսություն է, ավանդույթի շարունակություն և ապագայի ուղերձ։ Հայկական գինին իրոք գաթայի լավագույն ընկերն է։
