Համաշխարհային մարզերի համային շրջագայություն
Երբ խոսում ենք համաշխարհային խոհանոցի մասին, առաջին հերթին հիշում ենք, որ յուրաքանչյուր ժողովուրդ իր ուտեստներով արտահայտում է պատմությունը, մշակույթը և աշխարհընկալումը։ Ճաշատեսակները միայն սնունդ չեն․ դրանք պատմություններ են, ավանդույթներ ու նույնիսկ սիմվոլներ։
- Իտալիան համարվում է համաշխարհային խոհանոցի ամենաազդեցիկ երկրներից մեկը։ Պաստան ու պիցցան վաղուց արդեն դուրս են եկել ազգային սահմաններից և դարձել համաշխարհային սիրված ուտեստներ։ Բայց իտալական խոհանոցի գաղտնիքը ոչ միայն ուտեստներում է, այլև դրանց պատրաստման փիլիսոփայության մեջ՝ թարմություն, պարզություն և համերի հավասարակշռություն։
- Ֆրանսիական խոհանոցը ներկայացնում է էլեգանտություն․ գինիների ու պանրի բազմազանությունը համաշխարհային գաստրոնոմիայի գագաթնակետերից է։ Ֆրանսիացիների համար ուտելը պարզապես սնունդ ընդունել չէ, այլ մշակույթ և արվեստ։
- Չինական խոհանոցը առաջարկում է համերի ու տեխնիկայի անսահման բազմազանություն․ քաղցր, աղի, թթու ու կծու համերի համադրությունը դարձել է դրա այցեքարտը։
- Ճապոնական խոհանոցը՝ սուշիից մինչև ռամեն, առանձնանում է մինիմալիզմով ու մաքուր համերով։ Ճապոնացիների համար ուտեստի ձևավորումն այնքան կարևոր է, որքան դրա համը։
- Հնդկական խոհանոցը աշխարհի ամենահամեմունքներով հագեցած խոհանոցներից է․ կարի, մսային ու բանջարեղենային կերակուրներ, հացերի բազմազան տեսակներ։
Սիրիայից մինչև Լիբանան, Թուրքիայից մինչև Իրաք՝ այստեղ տիրում է համեմունքների ու բույրերի իսկական թագավորություն։ Հումուս, ֆալաֆել, կաբաբ, բաքլավա․ այս ուտեստները ոչ միայն կշտացնում են, այլև պատմում են հյուրընկալության ու առատության մշակույթի մասին։
Այս համային շրջագայությունը ցույց է տալիս, որ ուտեստները միաժամանակ կարող են լինել ազգային հպարտություն ու համաշխարհային ժառանգություն։
Հայկական խոհանոցի պատմական արմատները
Հայկական խոհանոցը աշխարհի ամենահին խոհանոցներից է, և դրա հիմքերը գալիս են հազարամյակների խորքից։ Մեր նախնիները, ապրելով լեռնային ու դաշտային տարբեր կլիմայական գոտիներում, մշակել են ուտեստներ, որոնք արտահայտում են թե՛ իրենց կենսակերպը, թե՛ բնության հետ կապը։
Հայկական խոհանոցի գլխավոր առանձնահատկություններից են․
- Բնական, տեղական մթերքների օգտագործում․ հատիկեղեն, բանջարեղեն, միս, կաթնամթերք։
- Թարմ ու չորացրած կանաչիներ և համեմունքներ։
- Հացը՝ որպես սրբություն։ Լավաշը, որը baked է տոնրի մեջ, ոչ միայն սնունդ է, այլև խորհրդանիշ՝ ընտանիքի միասնության ու հայության ինքնության։
Պատմական ուտեստներ.
- Խաշը․ ձմեռային հավաքույթների անբաժանելի մասը, խորհրդանշում է ընկերություն ու հյուրասիրություն։
- Տոլման․ ունի բազմաթիվ տարբերակներ՝ խաղողի տերևով, բանջարեղենով, կաղամբով։ Հնում այն պատրաստվել է հիմնականում տոնական օրերին։
- Հարիսան․ մեկ ուրիշ խորհրդանշական ուտեստ է, որը կապված է և՛ եկեղեցական տոների, և՛ պատմական իրադարձությունների հետ։
Հայկական խոհանոցի առանձնահատկությունն այն է, որ յուրաքանչյուր ուտեստ ունի իր պատմությունն ու մշակութային կոդը։ Դրանք պարզապես ճաշեր չեն, այլ մեր ինքնության մասնիկներ։
Հայկական մարզային խոհանոց. ավանդական ուտեստներ
Հայաստանը փոքր երկիր է, բայց նրա խոհանոցը անչափ բազմազան է։ Յուրաքանչյուր մարզ ունի իր համային ավանդույթները՝ պայմանավորված տեղական կլիմայով ու գյուղատնտեսությամբ։
- Շիրակ. Այս մարզը հայտնի է կաթնամթերքով․ թթվով պատրաստված ճաշերը, կաթնաշոռով ուտեստները տարածված են հատկապես գյուղական համայնքներում։
- Լոռի. Այստեղ գերակշռում են բանջարեղենային ճաշերը․ օրինակ, բորշչի հայկական տարբերակը։ Լոռին նաև հայտնի է թթուների բազմազանությամբ։
- Գեղարքունիք. Սևանի շնորհիվ այստեղ առանձնահատուկ տեղ ունի ձկան ուտեստների պատրաստումը՝ սիգ, իշխան, ինչպես նաև տարբեր ապուրներ։
- Սյունիք. Խոշոր լեռնային մարզ, որտեղ գերակշռում են մսային ուտեստները՝ խորոված, քյաբաբ, գառան մսով ճաշեր։ Սյունիքում նաև հաճախ են օգտագործում վայրի կանաչիներ։
- Արարատյան դաշտավայր. Բերրի հողերն այստեղ պարգևել են մրգերի ու բանջարեղենի իսկական գանձարան։ Տոլման՝ խաղողի տերևով, տարբեր բանջարեղեններով, այստեղ ունի իր հատուկ համն ու բույրը։
- Տավուշ. Տավուշում, որտեղ բնական պայմանները բարենպաստ են, տարածված են կանաչիով ու ընկույզով ուտեստները։ Տավուշյան գաթան էլ համարվում է առանձնահատուկ։
Այս բազմազանությունը ցույց է տալիս, որ հայկական խոհանոցը ոչ միայն համային հարստություն է, այլև մշակութային ժառանգություն։ Այն միավորում է մարզերը, սերունդները ու ընտանիքները։
